Różaniec jest jedną z najbardziej popularnych modlitw na świecie, ale tylko w katolicyzmie ma charakter maryjny. Nie jest łatwe wyjaśnienie, skąd wzięła się nazwa "Różaniec". Być może wpływ na nazewnictwo miał istniejący w średniowieczu zwyczaj przyozdabiania głowy wieńcem z kwiatów. Odmawianie modlitwy porównywano z ofiarowaniem Matce Bożej wieńców z róż symbolizujących "Zdrowaś, Maryjo", przeplatane białymi liliami symbolizującymi "Ojcze nasz". "Zdrowaś, Maryjo" odmawiane w tajemnicach radosnych to białe róże, w bolesnych - czerwone i żółte róże - w tajemnicach chwalebnych. Inna symbolika różańcowa z XV w., pochodząca od dominikanina Jakuba Sprengera, określa wszystkie "Zdrowaś, Maryjo" jako białe róże, a "Ojcze nasz" jako czerwone róże Krwi Chrystusowej. Maryja w Różańcu określana jest symbolicznie jako Róża mistyczna lub Róża duchowna.

Istnieje także XIII-wieczna legenda, która odnosi się do powstania nazwy modlitwy różańcowej. Opowiada o leniwym młodzieńcu. Jedynym dobrem, jakie czynił, było codzienne splatanie wieńca, którym przyozdabiał figurę Maryi. Za łaską Bożą wstąpił do zakonu. Nie mógł jednak w klasztorze codziennie zbierać kwiatów na wieniec i już zamierzał opuścić klasztor, gdy pewien stary mnich udzielił mu takiej rady: "Jeśli chcesz życiem nowym cieszyć Maryję Królową, ze szlachetnych czynów wianek w każdy dzień niech dostanie. Wplataj weń słowa chwały (...), po 50 »Zdrowaś, Maryjo« codziennie będziesz odmawiać. To już będzie cały wieniec, który Ona bardziej ceni niźli lilie, niźli róże".