Pół wieku temu, 11 czerwca 1967 roku, przy polowym ołtarzu ustawionym obok romańskiej świątyni w Tumie sprawowano Mszę św., która wpisała się w obchody 1000. rocznicy chrztu Polski. Głównym celebransem był abp Karol Wojtyła, metropolita krakowski. W uroczystości wzięli udział hierarchowie pod przewodnictwem prymasa kard. Stefana Wyszyńskiego.

Mimo padającego deszczu zgromadziło się ok. 7 tys. wiernych. Ale to nie pogoda była największą przeszkodą tego wydarzenia. Ówczesne władze komunistyczne robiły wszystko, żeby zakłócić obchody milenijne.

Msza św. w Tumie miała być jednym z ostatnich akcentów religijnych uroczystości, związanych ze świętowaniem 1000 lat chrześcijaństwa w Polsce. W czerwcu 1967 r. odbywały się w diecezji łódzkiej. Przejazd hierarchów z Łodzi do Tumu był utrudniony. Nie mogli jechać kolumną samochodów.

Podróż prymasa Wyszyńskiego i biskupów nie odbywała się w spokoju. Napotykali przeszkody. Co prawda, pozdrawiały ich grupy wiernych, niektórzy z nich udekorowali trasę przejazdu ołtarzykami, chorągwiami, kwiatami. Były one jednak przez partyjnych aktywistów lub milicję usuwane. Dodatkowo pojawiły się osoby z transparentami, na których widniały hasła uderzające w hierarchów i chrześcijaństwo. Nietrudno się domyślić, że inspirowane przez władze, które toczyły wtedy walkę z Kościołem.

Odniósł się do tego prymas Wyszyński po skończonej celebrze w Tumie. Powiedział do tłumu wiernych: "Gdyśmy tutaj jechali, to po drodze czytaliśmy straszne słowa i zastanawiałem się, dokąd właściwie jedziemy, bo naliczyłem ponad 50 razy »ludobójcy«. Myślę sobie: »Może to ja ludobójca, a może kraina ludobójców?«, a w rzeczywistości przyjechaliśmy do bardzo porządnych ludzi i przekonaliśmy się, że wszyscy mają serca podobne i słoneczne oczy, i dobre i najlepsze usposobienia".

Archikolegiata w Tumie znajduje się teraz w diecezji łowickiej. W niedzielę 25 czerwca w murach świątyni sprawowana była Msza św., której przewodniczył kard. Dziwisz, metropolita senior krakowski. Homilię wygłosił abp Henryk Józef Muszyński, metropolita gnieźnieński senior i prymas Polski senior. Eucharystię koncelebrowali także inni hierarchowie - ordynariusz łowicki bp Andrzej F. Dziuba, bp Wojciech Osial, biskup pomocniczy diecezji łowickiej, abp Władysław Ziółek, metropolita senior łódzki, bp Ireneusz Pękalski, biskup pomocniczy archidiecezji łódzkiej, i bp Piotr Jarecki, biskup pomocniczy archidiecezji warszawskiej.

Obecni byli parlamentarzyści na czele z wicemarszałkiem Senatu Michałem Seweryńskim oraz przedstawiciele władz samorządowych starostwa i gmin. Stawiły się poczty sztandarowe. Uroczystość uświetnił chór "Soli Deo" z parafii św. Andrzeja Apostoła w Łęczycy. Grały orkiestry dęte z Tumu, Góry św. Małgorzaty i Łęczycy.

Zarówno kard. Dziwisz, jak i abp Muszyński odnieśli się do wydarzeń sprzed 50 lat, wspominając Jana Pawła II i prymasa Wyszyńskiego.

Obaj hierarchowie przekazali pamiątki ks. Piotrowi Nowakowi, proboszczowi parafii pw. Najświętszej Maryi Panny i św. Aleksego w Tumie. Kard. Dziwisz wręczył sutannę Ojca Świętego Jana Pawła II, a abp Muszyński - medal wydany z okazji objęcia przez niego urzędu prymasa.

Odśpiewano "Te Deum". - "Tobie, Panie, zaufałem, nie zawstydzę się na wieki" - to orędzie brzmi z tej archikolegiaty dla całej naszej ojczyzny i Kościoła, dla rodaków poza granicami, bo te mury są silne i gwarantują, że trwanie w Panu daje nadzieję na przyszłość - mówił bp Dziuba pod koniec Mszy św.

Już po końcowym błogosławieństwie kard. Dziwisz poświęcił makietę tumskiej kamiennej świątyni, umieszczoną przed archikolegiatą. To stary kościół. Został konsekrowany w 1161 roku. Zbudowano go w miejscu opactwa benedyktyńskiego, jednego z pierwszych na ziemiach polskich. Przyjmuje się, że do powstania opactwa przyczynił się św. Wojciech, który przemierzał tędy drogę z Gniezna do Prus.

Dopełnieniem uroczystości rocznicowej było otwarcie wystawy zdjęć w Muzeum w Łęczycy. Na wystawie zaprezentowano wielkoformatowe fotografie ze zbiorów IPN, dokumentujące wydarzenie sprzed 50 lat w Tumie.