Odkrycia w podziemiach dawnej kolegiaty

W bazylice katedralnej w Łowiczu pochowanych jest 12 arcybiskupów gnieźnieńskich, którym przysługiwała godność prymasów Polski. W 2015 roku rozpoczęły się prace zmierzające do udostępnienia miejsc pochówków hierarchów zwiedzającym. Pierwsza faza robót przeprowadzona była w nawie północnej świątyni, niegdyś kolegiaty prymasowskiej. O wiele bardziej skomplikowane prace przewidziano w nawie południowej. Ze względu na koszt nie przystąpiono na razie do kompleksowych działań w tej części kościoła. Dzięki dotacji z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego udało się jednak odnowić kryptę prymasa Jana Tarnowskiego, która znajduje się w kaplicy pw. Świętej Trójcy.

W kwietniu minionego roku otwarto kryptę i przeprowadzono wstępne oględziny wraz z dezynfekcją. W środku znajdowały się dwa ceglane postumenty. Na jednym z nich umieszczona była zniszczona, cynowa trumna ze szczątkami mężczyzny w szatach kanonickich - prawdopodobnie Kazimierza Tarnowskiego. Na drugim rozsypana była zawartość drewnianej trumny - pojedyncze kości ludzkie, fragmenty ubrań i dekoracji trumny. Również w narożniku krypty, w warstwie ciemnej ziemi, znajdowały się przemieszane kości ludzkie. Po usunięciu gruzu i warstwy piasku odsłonięto ceglaną posadzkę krypty.

Właściwe prace rozpoczęły się w maju i trwały do połowy października. Kryptę pogłębiono, położono nową posadzkę z zachowaniem częściowo starej i przeprowadzono konserwację murów. Doprowadzono także instalacje niezbędne do dalszych prac przy całości przygotowania i udostępnienia krypt. Zupełnie nowa posadzka położona została we wnętrzu kaplicy, zwanej również kaplicą Tarnowskiego.

  Posadzka w odnowionej krypcie
ks. Adam Matysiak

Pozostało jeszcze stworzenie cokolika przypodłogowego w kaplicy i przygotowanie miejsca do ekspozycji tryptyku z poł. XVI w., przedstawiającego Opłakiwanie Jezusa i inne sceny pasyjne, który znajdował się we wnętrzu kaplicy przed rozpoczęciem prac. Początki historii kaplicy nie zostały do dziś wyjaśnione. Na rysunku z 1607 roku, przedstawiającym kolegiatę w czasach prymasa Bernarda Maciejewskiego, w miejscu obecnej kaplicy znajduje się inna, o wielobocznym rzucie. Zgodnie z życzeniem prymasa Tarnowskiego, który pozostawił na stworzenie swojego mauzoleum dobra w testamencie, powstała w tym miejscu nowa, ale jej budowę rozpoczęto dopiero po jego śmierci w 1604 roku. Przykuwają uwagę nagrobek Piotra Tarnowskiego, ojca prymasa, oraz ołtarz wykonane z wielobarwnych wapieni. Wykonanie przypisuje się Willemowi van der Blocke.

  Wnętrze odnowionej kaplicy
ks. Adam Matysiak

W krypcie nie odnaleziono trumny ze szczątkami prymasa Tarnowskiego. Być może znajdują się w podziemiach sąsiedniej kaplicy. Źródła podają, że został pochowany w kolegiacie łowickiej. Pontyfikat prymasa był krótki. Został powołany na urząd w 1603 roku. Ingres w Gnieźnie odbył się 5 czerwca 1604 roku. Już po 5 dniach wyjechał do zamku w Łowiczu, rezydencji arcybiskupiej. Zajął się sprawami kościelnymi i troską o powierzony mu Kościół w Polsce. Po trzech miesiącach, w końcu sierpnia, zachorował nagle i - mimo wysiłków medyków - zmarł 14 września 1604 roku [w opracowaniach historycznych pojawia się też data o rok późniejsza - przyp. aut.].

Niebawem powinna być ogłoszona decyzja o kolejnej dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, które jest przychylne projektowi stworzenia mauzoleum prymasów w Łowiczu. Nie udało się zdobyć pieniędzy z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2014-2020. Diecezja łowicka wystąpi z ponownym wnioskiem.

Do tej pory dotacje wyniosły 700 tys. zł. Pozostałe koszty pokryła diecezja. To nie tylko kwoty wynikające z projektu, ale i te przeznaczone na odnowienie wydobytych z podziemi zabytków, m.in. kielichów i ornatów liturgicznych. Na wszystkie prace wydano już prawie 3 mln zł, choć pierwotnie na tyle szacowano całość inwestycji.